استعاره در ترجمه: نگرش هایی شناختی در مورد ترجمه ی رباعیات خیام به انگلیسی و کردی

اهداف تحقیق حاضر عبارت است از تحلیل پدیدار استعاره در ترجمه، توسعه ی فرضیه ی شناختی ترجمه و همچنین بررسی استعاره ها و رویه های خلق استعاره های شعری در رباعیات خیام و ترجمه ها ی آن. بدین منظور رباعیات خیام و ترجمه ی کردی آن اثر شرفکندی(1390) و ترجمه ی انگلیسی آن توسط فیتز جرالد (1942) مورد بررسی قرار گرفتند. داده های تحقیق حاضر بر اساس روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. بدین شیوه که در ابتدا رباعیاتی که به صورت مشترک توسط دو مترجم ترجمه شده بوند، انتخاب شده و سپس از این میان رباعیاتی که جزو رباعیات اصیل خیام بوده و همچنین حاوی بیشترین تعداد استعاره بودند، به عنوان داده های این تحقیق تعیین شدند. بر این اساس تعداد 15 رباعی خیام و ترجمه های کردی و انگلیسی آنها با توجه به نظریه ی استعاره ی مفهومی (لیکاف و جانسون، 1980؛ لیکاف 2006)، نظریات شناختی ترجمه (تاباکوفسکا، 1993؛ مندلبلیت، 1995) و همچنین بر اساس الگوهای مطالعات بینافرهنگی استعاره (کوکسس، 2005 و 2006؛ هیراگا، 1991) مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به مبنای شناختی این تحقیق، تعامل سه پدیدار استعاره، فرهنگ و ترجمه در سطح شناختی و مفهومی مورد بررسی قرار گرفت. مفهوم تعادل تجربی در نظریات شناختی ترجمه (بنگرید به: تاباکوفسکا، 1993) به مثابه ی یکسانی مفهوم پردازی بین متن مبدا و مقصد در نسبت مستقیم با ماهیت مفهومی-شناختی استعاره و همچنین ماهیت شناختی فرهنگ قرار دارد. بر این اساس نوعی همگونی و توازی بین ماهیت این سه پدیده در فرایند تحلیل وجود دارد. با توجه به مبانی شناختی و ابزارهای تحلیل مورد استفاده در این رساله، دستاوردهای تحقیق حاضر به این صورت است: در ابتدا رابطه ی میان گونه های تنوع بینافرهنگی استعاری با انواع الگوهای ترجمه ی استعاره مشخص گردید. به این شیوه که با توجه به شیوه ی تنوعات می توان نوع الگوی ترجمه را در متنی خاص پیش بینی کرد. همچنین عوامل موثری که در پیدایش انواع تنوعات و الگوهای ترجمه ی استعاره دخیل بودند تشخیص داده شده و جایگاه آنها در نظریه ی شناختی ترجمه مشخص گردید. دستاورد سوم به این شیوه بود که رابطه ی استعاره و الگوهای فرهنگی در فرایند ترجمه بررسی شده و جایگاه آن در نظریه ی شناختی ترجمه تبیین گردید. از دیگر دستاوردها بازتعریف مفهوم زمان پردازش ذهنی استعاره با توجه به مفهوم تثبیت شدگی استعاره و نسبت آن با ترجمه پذیری است. همچنین در رساله ی حاضر انگیزه های تعادل و تصرف با توجه به نقش های ارجاعی و شعری ترجمه و بر اساس الگوی ارتباطی یاکوبسن (1386 ب) مورد بازبینی قرار گرفت. در نهایت با توجه به تمام این موارد سعی شد که فرضیه ی شناختی ترجمه از نو بازبینی شده و به صورت کارآمدتری توسعه یابد.